Công chứng hay vi bằng: Lựa chọn đúng để tránh rủi ro pháp lý

16/05/2025

Trong các giao dịch dân sự, đặc biệt là liên quan đến bất động sản, hợp đồng, việc xác lập tính pháp lý của tài liệu đóng vai trò vô cùng quan trọng. Hai hình thức phổ biến được nhiều người quan tâm là công chứng và vi bằng. Tuy nhiên, nhiều người vẫn băn khoăn không biết khi nào nên lựa chọn công chứng, khi nào nên dùng vi bằng, cũng như sự khác biệt về hiệu lực pháp lý giữa hai hình thức này.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ công chứng và vi bằng, phân biệt điểm khác biệt, đồng thời hướng dẫn cách lựa chọn đúng để tránh rủi ro pháp lý không mong muốn.

1️⃣ Công chứng là gì?

Công chứng là hoạt động do công chứng viên thuộc các Tổ chức hành nghề công chứng thực hiện nhằm xác nhận tính hợp pháp, tính xác thực của hợp đồng, giao dịch hoặc giấy tờ pháp lý. Mục đích của công chứng là bảo đảm các bên trong giao dịch đã tự nguyện, có năng lực pháp lý và nội dung văn bản phù hợp quy định pháp luật.

🔹 Căn cứ pháp lý:

Luật Công chứng 2014 số 70/2014/QH13
Nghị định 23/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Công chứng

🔹 Chức năng:

Xác nhận sự tự nguyện, không bị ép buộc của các bên.
Xác minh tính hợp pháp về hình thức và nội dung của hợp đồng, giao dịch.
Tạo lập văn bản có giá trị pháp lý cao, được Nhà nước công nhận và bảo vệ.

🔹 Hiệu lực pháp lý:

Văn bản công chứng có giá trị bắt buộc sử dụng trong nhiều giao dịch dân sự như mua bán, chuyển nhượng nhà đất, thế chấp tài sản,… Là căn cứ pháp lý quan trọng để thực hiện thủ tục đăng ký quyền sở hữu, chuyển nhượng tài sản.

🔹 Ví dụ minh họa:

Khi bạn mua một căn nhà, hợp đồng mua bán cần được công chứng tại Văn phòng công chứng để đảm bảo giao dịch hợp pháp, rõ ràng, tránh tranh chấp về sau. Văn bản công chứng này sẽ được cơ quan đăng ký nhà đất chấp nhận để sang tên chính chủ.
Công chứng và vi bằng

2️⃣ Vi bằng là gì?

Vi bằng là biên bản do Thừa phát lại lập nhằm ghi nhận khách quan các sự kiện, hành vi hoặc tình trạng thực tế mà Thừa phát lại chứng kiến hoặc kiểm tra tại hiện trường. Vi bằng không xác nhận tính pháp lý của nội dung mà chỉ ghi nhận sự thật khách quan.

🔹 Căn cứ pháp lý:

• Nghị định 08/2015/NĐ-CP về tổ chức, hoạt động của Thừa phát lại

🔹 Chức năng:

Ghi nhận trung thực sự kiện, hành vi hoặc hiện trạng ngoài đời thực.
Là chứng cứ hỗ trợ cho các bên trong trường hợp có tranh chấp, kiện tụng tại tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền.

🔹 Hiệu lực pháp lý:

Vi bằng có giá trị là chứng cứ để tòa án hoặc cơ quan pháp luật xem xét, nhưng không thay thế văn bản công chứng trong các giao dịch cần tính pháp lý cao. Vi bằng không có giá trị bắt buộc để đăng ký, sang tên tài sản.

🔹 Ví dụ minh họa:

Giả sử bạn thuê thợ sửa chữa nhà nhưng họ không thực hiện đúng cam kết. Bạn có thể yêu cầu Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận hiện trạng công trình và hành vi vi phạm để làm căn cứ khởi kiện hoặc yêu cầu bồi thường sau này.

3️⃣ Phân biệt công chứng và vi bằng

Tiêu chí	🏛️ Công chứng	📜 Vi bằng
Người thực hiện	Công chứng viên thuộc tổ chức hành nghề công chứng	Thừa phát lại được nhà nước bổ nhiệm
Nội dung xác nhận	Xác nhận tính hợp pháp, tính xác thực của hợp đồng, giao dịch	Ghi nhận sự kiện, hành vi, tình trạng sự việc
Hiệu lực pháp lý	Văn bản công chứng có giá trị pháp lý cao, bắt buộc khi giao dịch nhất định	Là chứng cứ, không thay thế công chứng
Phạm vi áp dụng	Hầu hết các giao dịch dân sự, kinh tế, nhà đất...	Ghi nhận các sự kiện thực tế, đặc biệt tranh chấp
Thời điểm lập	Khi các bên yêu cầu công chứng	Khi phát sinh sự kiện cần ghi nhận

Công chứng và vi bằng

4️⃣ Khi nào nên lựa chọn công chứng hoặc vi bằng?

Việc lựa chọn giữa công chứng và vi bằng phụ thuộc vào mục đích sử dụng và tính chất giao dịch hoặc sự kiện mà bạn cần ghi nhận. Việc lựa chọn đúng sẽ giúp tránh được những rủi ro pháp lý không mong muốn.

✍️ Nên chọn công chứng khi:

Giao dịch liên quan đến bất động sản: mua bán, chuyển nhượng, cho tặng, thế chấp nhà đất... cần công chứng để đảm bảo tính pháp lý và làm cơ sở đăng ký quyền sở hữu.
Hợp đồng có giá trị pháp lý cao: hợp đồng vay tiền, góp vốn, thuê mua tài sản giá trị lớn cần công chứng để tăng tính minh bạch, bảo vệ quyền lợi các bên.
Giao dịch yêu cầu tính chắc chắn, hợp pháp: công chứng xác nhận tự nguyện và hợp pháp, tạo điều kiện thi hành hợp đồng khi xảy ra tranh chấp.

✍️ Nên chọn vi bằng khi:

Cần ghi nhận sự kiện hoặc hành vi thực tế ngoài đời: vi phạm hợp đồng, tranh chấp, hiện trạng tài sản, hành vi phạm luật...
Tranh chấp hoặc tố tụng: vi bằng là chứng cứ hỗ trợ đắc lực cho kiện tụng.
Không yêu cầu công chứng: giao dịch không bắt buộc công chứng hoặc các sự kiện không phải hợp đồng.

⚠️ Lưu ý quan trọng:

Vi bằng không thay thế được công chứng trong các giao dịch bắt buộc công chứng theo luật.
Vi bằng không được dùng để đăng ký quyền sở hữu tài sản, đặc biệt bất động sản.
Tư vấn luật khi cần để tránh rủi ro pháp lý.

❓ Câu hỏi thường gặp về công chứng và vi bằng

1️⃣ Công chứng và vi bằng khác nhau như thế nào?

• Công chứng xác nhận tính hợp pháp, xác thực hợp đồng, giao dịch, có giá trị pháp lý cao và được Nhà nước bảo vệ.

• Vi bằng ghi nhận sự kiện, hành vi thực tế, làm chứng cứ trong tố tụng, không thay thế công chứng.

2️⃣ Vi bằng có thay thế được công chứng không?

• Không. Vi bằng chỉ làm chứng cứ, không có giá trị pháp lý thay thế công chứng.

3️⃣ Khi nào bắt buộc phải công chứng hợp đồng?

• Hợp đồng mua bán, chuyển nhượng, tặng cho bất động sản, hợp đồng góp vốn, vay tài sản trên mức nhất định... cần công chứng theo Luật Công chứng 2014.

4️⃣ Hợp đồng công chứng có giá trị ở tỉnh/thành phố khác không?

• Đa số hợp đồng công chứng có giá trị toàn quốc, nhưng hợp đồng liên quan bất động sản phải công chứng tại địa phương tài sản tọa lạc.

5️⃣ Có thể lập vi bằng ở đâu?

• Vi bằng do Thừa phát lại lập tại nơi được cấp giấy phép hành nghề.

6️⃣ Chi phí công chứng và lập vi bằng có khác nhau không?

• Có. Chi phí công chứng thường cao hơn so với phí lập vi bằng, tùy loại hợp đồng và giá trị tài sản.

7️⃣ Làm sao để chọn công chứng hay vi bằng phù hợp?

• Cần văn bản có giá trị pháp lý cao, bảo vệ quyền lợi: chọn công chứng.

• Cần ghi nhận sự kiện, hiện trạng để làm chứng cứ: chọn vi bằng.

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

📍 Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội

📞 Hotline: 0966.22.7979