Hiệu lực của di chúc theo quy định hiện hành

31/03/2025

Di chúc là một công cụ pháp lý quan trọng giúp cá nhân đảm bảo rằng tài sản của họ sẽ được phân chia theo ý nguyện khi họ không còn sống. Tuy nhiên, có nhiều khía cạnh pháp lý cần phải lưu ý, đặc biệt là về hiệu lực của di chúc. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hiệu lực của di chúc, các điều kiện để di chúc có hiệu lực, quy định pháp luật liên quan, cũng như các vấn đề thường gặp xung quanh di chúc.

1. Hiệu lực của di chúc là gì?

Hiệu lực của di chúc nghĩa là di chúc cần phải có đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật để có hiệu lực thi hành. Theo Bộ luật Dân sự 2015, hiệu lực của di chúc được xác định bởi thời điểm mở thừa kế, cũng như các yếu tố liên quan đến người lập di chúc, nội dung di chúc và di sản được để lại.

Tầm quan trọng của hiệu lực di chúc

Hiệu lực của di chúc không chỉ là một khía cạnh pháp lý mà còn thể hiện rõ nguyện vọng của người lập di chúc. Việc di chúc không có hiệu lực có thể dẫn đến việc tài sản không được phân chia theo ý muốn, gây ra tranh chấp trong gia đình và làm tổn thương mối quan hệ giữa các thành viên. Do đó, việc nắm rõ về hiệu lực của di chúc là vô cùng cần thiết và mang tính chất quyết định đối với người lập di chúc.

Hiệu lực của di chúc

>>> Tìm hiểu: Thẩm quyền công chứng di chúc: Quy định và thực tiễn.

2. Điều kiện để di chúc có hiệu lực

2.1. Điều kiện của người lập di chúc

Theo Điều 625 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc cần phải đảm bảo các điều kiện sau:

Có năng lực hành vi: Người lập phải minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc và không bị cưỡng ép, lừa dối. Điều này nhằm đảm bảo rằng ý chí và nguyện vọng cá nhân được thể hiện một cách chính xác và hợp pháp.
Độ tuổi: Đối với người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi, phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ.
Đối với người hạn chế khả năng: Di chúc của người không biết chữ hoặc bị hạn chế về thể chất phải có người làm chứng và được công chứng hoặc chứng thực để xác nhận rằng ý định của người lập di chúc là chính xác.

2.2. Điều kiện về nội dung di chúc

Nội dung của di chúc phải rõ ràng và không vi phạm các quy định của pháp luật. Cụ thể:

Di sản phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần còn lại vẫn có hiệu lực.
Nội dung di chúc không được trái với các quy định của pháp luật, không vi phạm đạo đức xã hội. Việc vi phạm những quy định này có thể dẫn đến việc di chúc không có hiệu lực.

2.3. Hình thức của di chúc

Di chúc bằng văn bản: Nếu không công chứng, di chúc phải được lập bằng văn bản, có chữ ký xác nhận của người lập và người làm chứng. Hình thức này là phổ biến nhất và thường được khuyến khích vì tính chắc chắn và minh bạch.
Di chúc miệng: Chỉ có giá trị trong tình trạng khẩn cấp và phải được chứng thực trong vòng 5 ngày tại cơ quan có thẩm quyền. Di chúc miệng là phương án cuối cùng khi người lập di chúc không thể viết ra di chúc do lý do sức khỏe hoặc tình huống khẩn cấp.

2.4. Điều kiện về người thừa kế

Người thừa kế được nêu trong di chúc phải còn sống hoặc tồn tại tại thời điểm mở thừa kế. Trường hợp người thừa kế chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc, phần di chúc liên quan đến họ sẽ không có hiệu lực.
Nếu có nhiều người thừa kế nhưng một trong số họ không còn tồn tại tại thời điểm mở thừa kế, phần di chúc liên quan đến cá nhân đó sẽ mất hiệu lực, nhưng phần di chúc về người thừa kế khác vẫn có giá trị.

3. Thời điểm có hiệu lực của di chúc

Theo Điều 643 Bộ luật Dân sự, di chúc có hiệu lực kể từ thời điểm mở thừa kế, cụ thể là khi người lập di chúc chết. Đây là thời điểm mà người thừa kế có quyền yêu cầu và nhận di sản.

3.1. Thời điểm mở thừa kế

Thời điểm mở thừa kế được định nghĩa tại Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015 là thời điểm người có tài sản chết. Kể từ thời điểm này, quyền lợi của người thừa kế sẽ phát sinh.

3.2. Thời hiệu thừa kế

Thời hiệu thừa kế được quy định rõ ràng:

30 năm đối với tài sản bất động sản.
10 năm đối với tài sản động sản.
03 năm để yêu cầu thực hiện nghĩa vụ tài sản của người đã mất.

Điều này nghĩa là nếu người thừa kế không thực hiện quyền yêu cầu phân chia di sản trong khoảng thời gian nêu trên, tài sản sẽ thuộc về người thừa kế đang quản lý hoặc được chuyển giao cho Nhà nước nếu không còn ai quản lý.

Hiệu lực của di chúc

>>> Phân biệt: Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật.

4. Các trường hợp di chúc mất hiệu lực

Có một số tình huống mà di chúc có thể mất hiệu lực:

Di sản để lại trong di chúc không còn tại thời điểm mở thừa kế. Nếu một phần di sản còn lại, phần di chúc về phần di sản đó vẫn có hiệu lực.
Di sản chuyển đến những người thừa kế chết trước người lập di chúc. Điều này có thể xảy ra trong các tình huống như tai nạn hoặc bệnh tật dẫn đến việc người thừa kế không còn sống kịp thời.
Di chúc bị sửa đổi hoặc bổ sung mà không tuân thủ quy định của pháp luật. Khi đó, phần sửa đổi được coi là không có hiệu lực.

Một số ví dụ cụ thể

Giả sử, ông A lập di chúc để lại nhà cho con trai B. Nếu con trai B qua đời trước ông A, thì di chúc sẽ không còn hiệu lực liên quan đến phần tài sản đó. Nếu ông A vẫn còn sống và có ý định sửa đổi di chúc mà không thực hiện đầy đủ các bước cần thiết, phần di chúc đó cũng có thể mất hiệu lực.

5. Một số câu hỏi liên quan đến hiệu lực của di chúc

Hỏi: Di chúc miệng có hiệu lực không nếu người lập hồi phục?

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, nếu người lập di chúc miệng sống sót và hồi phục sau 3 tháng, thì di chúc đó sẽ không còn hiệu lực. Việc này cần được đặc biệt chú ý để bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế.

Hỏi: Có những loại di chúc nào được công nhận?

Pháp luật Việt Nam công nhận hai loại di chúc chính là di chúc miệng và di chúc bằng văn bản. Cả hai đều cần phải đáp ứng các điều kiện cụ thể để có hiệu lực.

Hỏi: Thời hạn để người thừa kế được chia di sản là bao lâu?

Thời hạn này là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản, nhưng cũng có thể kéo dài nếu các bên không có tranh chấp và có văn bản công nhận quyền thừa kế. Điều này rất quan trọng trong việc thực hiện yêu cầu chia di sản thừa kế.

6. Ghi nhớ những lưu ý khi lập di chúc

Đảm bảo tính chặt chẽ trong nội dung: Một trong những điều quan trọng là văn bản di chúc phải rõ ràng và không được mập mờ. Điều này tránh việc hiểu lầm trong quá trình phân chia tài sản.
Sử dụng dịch vụ công chứng: Việc công chứng di chúc sẽ giúp tăng cường tính pháp lý và ngăn chặn các tranh chấp về di sản. Quy trình công chứng có thể phức tạp, nhưng nó sẽ đảm bảo rằng di chúc của bạn được công nhận và thực hiện theo đúng ý muốn của bạn.
Cập nhật di chúc khi cần thiết: Nếu có thay đổi trong cuộc sống như kết hôn, sinh con, ly hôn, hoặc thay đổi tài sản, bạn cần cập nhật di chúc để phản ánh chính xác tình trạng hiện tại.

Hiệu lực của di chúc

>>> Giải đáp thắc mắc: Làm di chúc tốn bao nhiêu tiền?

Kết luận

Việc lập di chúc là một trách nhiệm lớn, không chỉ với tài sản của bạn mà còn với những người thân yêu. Hiểu rõ các quy định pháp luật về hiệu lực của di chúc giúp bạn đảm bảo rằng họ sẽ được hưởng tài sản của bạn đúng theo nguyện vọng của bạn.

Nếu bạn đang tìm kiếm sự hỗ trợ trong việc lập di chúc hoặc cần tư vấn về các vấn đề pháp lý liên quan, hãy liên hệ với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ qua số hotline 0966.22.7979 hoặc ghé thăm văn phòng trực tiếp. Đội ngũ chuyên viên của chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ bạn trong việc soạn thảo di chúc rõ ràng, hợp pháp và đáp ứng đúng nguyện vọng của bạn.

>>> Tìm hiểu: Bản di chúc như thế nào là hợp lệ?

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.

2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.