Di chúc miệng có hiệu lực khi nào? Điều kiện hợp pháp ra sao?

Di chúc là phương tiện pháp lý quan trọng giúp cá nhân chuyển giao tài sản của mình cho những người thừa kế sau khi qua đời. Thông thường, di chúc được lập thành văn bản để đảm bảo tính rõ ràng và minh bạch. Tuy nhiên, trong những trường hợp đặc biệt, khi người lập di chúc không thể lập văn bản (như bị tai nạn hoặc đe dọa tính mạng), pháp luật cho phép họ lập di chúc miệng. Vậy câu hỏi đặt ra là: Di chúc miệng có hiệu lực khi nào? Điều kiện nào để di chúc miệng được coi là hợp pháp? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

1. Di chúc miệng là gì?

Theo Điều 624 và Điều 627 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc là sự thể hiện ý chí cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Hình thức thông thường của di chúc là dạng văn bản. Tuy nhiên, trong những trường hợp cấp bách, không thể lập di chúc bằng văn bản, pháp luật cho phép cá nhân lập di chúc miệng.

Điều kiện xảy ra di chúc miệng

Di chúc miệng chỉ được lập trong những tình huống vô cùng đặc biệt. Cụ thể:

• Khi tính mạng của người lập di chúc bị đe dọa nghiêm trọng: ví dụ tai nạn, bệnh nặng, thảm họa bất ngờ, hoặc trong điều kiện không thể lập văn bản.
• Người lập di chúc vẫn có đủ khả năng nhận thức để thể hiện ý chí cuối cùng của mình về việc phân chia tài sản, nhưng do hoàn cảnh nguy kịch nên phải truyền đạt nội dung này bằng lời nói.

Như vậy, di chúc miệng là giải pháp tạm thời và chỉ nên sử dụng trong hoàn cảnh cấp bách, khi không thể tạo lập văn bản.

>>> Tham khảo: Di chúc miệng cần bao nhiêu người làm chứng?

2. Di chúc miệng có hiệu lực khi nào?

Theo khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, để di chúc miệng có hiệu lực, cần đáp ứng những điều kiện pháp lý cụ thể sau:

2.1. Người lập di chúc miệng phải đảm bảo các điều kiện năng lực

Người để lại di chúc miệng cần thỏa mãn đầy đủ các tiêu chí về năng lực lập di chúc giống như di chúc văn bản. Cụ thể:

• Minh mẫn và sáng suốt trong quá trình lập di chúc, không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ yếu tố nào như lừa đảo, đe dọa hoặc cưỡng ép.
• Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Nếu người lập di chúc không minh mẫn hoặc bị ép buộc, di chúc miệng sẽ không được công nhận.

2.2. Cần ít nhất 2 người làm chứng

Để đảm bảo tính minh bạch của di chúc miệng, pháp luật quy định, tại thời điểm lập di chúc miệng phải có mặt ít nhất 2 người làm chứng. Những người này cần chứng kiến trực tiếp thời điểm người lập di chúc bày tỏ ý chí cuối cùng.

2.3. Ghi lại nội dung di chúc miệng

Sau khi người lập di chúc miệng phát biểu ý chí cuối cùng:

• Người làm chứng phải ghi chép lại đầy đủ nội dung di chúc miệng mà họ đã nghe, kèm theo ký tên hoặc điểm chỉ xác nhận.
• Thời hạn ghi chép và chứng thực: Trong vòng 5 ngày làm việc kể từ thời điểm lập di chúc miệng, văn bản ghi lại nội dung di chúc miệng cần được công chứng hoặc chứng thực bởi cơ quan có thẩm quyền. Nếu quá thời hạn này, di chúc miệng sẽ không có hiệu lực.

>>> Xem thêm: Lập di chúc miệng có được pháp luật công nhận không?

3. Các điều kiện để di chúc miệng hợp pháp

Không chỉ cần có đầy đủ thủ tục như trên, pháp luật còn yêu cầu các điều kiện sau để di chúc miệng được công nhận:

3.1. Đối với người làm chứng

Người làm chứng phải là những cá nhân đủ năng lực hành vi dân sự và không liên quan đến quyền thừa kế. Cụ thể, những người sau không được phép làm chứng:

• Người thừa kế tài sản theo di chúc hoặc pháp luật.
• Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan đến nội dung di chúc.
• Người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự, hoặc những người có khó khăn trong nhận thức và làm chủ hành vi.

3.2. Thời hạn phát sinh hoặc mất hiệu lực của di chúc miệng

Theo quy định tại Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng sẽ mặc nhiên bị hủy bỏ nếu:

Sau 03 tháng kể từ thời điểm lập di chúc, nếu người lập di chúc vẫn còn sống, minh mẫn và sáng suốt. Như vậy, di chúc miệng chỉ có tác dụng tạm thời và không thay thế hoàn toàn di chúc văn bản trong những trường hợp lâu dài. Người lập di chúc nên tham khảo ý kiến pháp lý để sớm lập một bản di chúc hợp lệ bằng văn bản.

4. Trường hợp di chúc miệng không được công nhận

Di chúc miệng sẽ không được công nhận hợp pháp nếu:

• Không tuân thủ đủ các điều kiện về di chúc miệng hợp pháp, ví dụ: thiếu người làm chứng, thời hạn công chứng quá 5 ngày, hoặc nội dung vi phạm quy định pháp luật.
• Người làm chứng không đủ điều kiện: Người làm chứng có quyền thừa kế theo pháp luật, hoặc không đủ năng lực hành vi dân sự.
• Sau 03 tháng kể từ khi lập di chúc, người lập di chúc vẫn minh mẫn, sống và không bị ảnh hưởng bởi sự cố dẫn đến tình trạng nguy kịch.

5. Vì sao nên công chứng di chúc dù ở hình thức nào?

Việc lập và công chứng di chúc (dù là di chúc văn bản hay di chúc miệng) mang đến sự đảm bảo pháp lý cao nhất, tránh rủi ro tranh chấp. Với di chúc miệng, tính cấp bách khiến nhiều người dễ bỏ qua các quy định, dẫn đến hậu quả là di chúc không có hiệu lực.

>>> Phân biệt: Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

Di chúc miệng có hiệu lực khi nào? Câu trả lời phụ thuộc vào việc bạn có đáp ứng đầy đủ cả ba yếu tố: năng lực lập di chúc, hai người làm chứng hợp lệ, và thực hiện các thủ tục công chứng trong thời hạn 5 ngày làm việc. Tuy nhiên, để đảm bảo tính hợp pháp cao nhất và tránh tranh chấp, lập di chúc bằng văn bản vẫn là phương thức được khuyến nghị trong hầu hết các trường hợp, thay vì phụ thuộc vào di chúc miệng tạm thời.

Nếu bạn gặp khó khăn trong thủ tục lập di chúc hoặc cần hỗ trợ pháp lý, hãy liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ qua hotline 0966.22.7979 hoặc ghé thăm văn phòng. Đội ngũ của chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn với dịch vụ chuyên nghiệp và tận tâm!

>>> Giải đáp thắc mắc: Nên lập di chúc chung hay di chúc riêng?

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.

2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.

• Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
• Hotline: 0966.22.7979
• Email: ccnguyenhue165@gmail.com