Thừa kế thế vị là gì? Ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất, thứ 2, thứ 3?

17/03/2025

Trong lĩnh vực pháp luật, thừa kế là một khái niệm quan trọng, đặc biệt là khi nói đến thừa kế thế vị. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về Thừa kế thế vị là gì? Ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất, thứ 2, thứ 3 theo quy định của Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015. Hãy cùng tham khảo những thông tin hữu ích để hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của bản thân trong các tình huống thừa kế thực tế, cũng như hướng dẫn thực hiện thủ tục liên quan.

1. Thừa kế thế vị là gì?

Thừa kế là sự chuyển giao tài sản của người đã chết cho người còn sống, gọi là di sản. Theo quy định tại Bộ luật Dân sự, thừa kế được chia thành hai hình thức chính:

Thừa kế theo di chúc: Là việc chuyển dịch tài sản theo sự định đoạt của người để lại di sản (Điều 624).
Thừa kế theo pháp luật: Là việc thừa kế không có di chúc, tuân theo thứ tự hàng thừa kế được quy định (Điều 649).

Thừa kế thế vị là một trường hợp đặc biệt trong thừa kế theo pháp luật. Khi người thừa kế (cha hoặc mẹ) chết trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản, thì con của người thừa kế đã quá cố sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của họ lẽ ra phải nhận. Việc thừa kế thế vị chỉ diễn ra trong quan hệ huyết thống trực tiếp, từ cha mẹ đến con cái và tiếp theo là cháu, chắt.

1.1. Căn cứ pháp lý

Thừa kế thế vị được quy định tại Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015, nêu rõ rằng:

Nếu cháu (con của người thừa kế đã chết) còn sống, họ sẽ nhận phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng.
Nếu cháu cũng đã qua đời, thì chắt (con của cháu) sẽ được hưởng phần di sản theo quy định tương tự.

1.2. Điều kiện áp dụng

Người thừa kế cần phải chết trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản.
Người hưởng thừa kế thế vị (cháu hoặc chắt) phải còn sống tại thời điểm mở thừa kế.
Chỉ áp dụng cho quan hệ huyết thống trực tiếp: Điều này có nghĩa rằng chỉ những người trong cùng gia đình huyết thống mới có thể được hưởng di sản theo quy định này.

1.3. Ví dụ minh họa

Trường hợp cụ thể: Ông A qua đời và để lại tài sản của mình. Nếu con trai ông A (B) đã chết trước ông, thì cháu của ông A (C, con của B) sẽ được hưởng phần di sản mà B lẽ ra nhận được nếu còn sống. Ngược lại, nếu C cũng đã qua đời, thì chắt của ông A (D, con của C) sẽ tiếp tục được hưởng phần di sản như đã quy định.

Thừa kế thế vị là gì? Ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất, 2, 3?

>>> Tìm hiểu: Văn bản khai nhận di sản thừa kế là gì?

2. Hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai, thứ ba

Việc xác định hàng thừa kế là rất quan trọng vì nó quyết định ai sẽ là người thừa kế tài sản và mức độ thừa kế của mỗi người trong gia đình. Nếu không có sự quy định rõ ràng, các tranh chấp về thừa kế có thể xảy ra, dẫn đến tình trạng mất đoàn kết, thậm chí kiện tụng kéo dài.

Theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, hàng thừa kế được chia thành ba cấp như sau:

Hàng thừa kế thứ nhất: Gồm vợ, chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người để lại di sản.
Hàng thừa kế thứ hai: Gồm ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh chị em ruột, và cháu ruột của người để lại di sản.
Hàng thừa kế thứ ba: Gồm cụ nội, cụ ngoại, bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người để lại di sản; cháu ruột, và chắt.

2.1. Quyền lợi của các hàng thừa kế

Những người trong cùng hàng thừa kế hưởng phần di sản bằng nhau. Người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế khi không còn ai ở hàng thừa kế trước vì đã chết, không có quyền hưởng di sản, hoặc từ chối nhận di sản.

2.2. Trường hợp nào việc thừa kế được xác định theo hàng thừa kế

Việc xác định hàng thừa kế chỉ diễn ra khi thừa kế được tiến hành theo pháp luật, cụ thể trong các trường hợp quy định tại Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:

Không có di chúc.
Di chúc không hợp pháp.
Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Ngoài ra, thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:

Phần di sản không được định đoạt trong di chúc.
Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật.
Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

2.3. Các lưu ý quan trọng khi xử lý thừa kế thế vị và hàng thừa kế

Xác định đúng thứ tự thừa kế: Việc xác định sai hàng thừa kế có thể gây ra tranh chấp và phức tạp trong thủ tục.
Thời hiệu khởi kiện: Theo Điều 623, thời hạn khởi kiện về quyền thừa kế là 10 năm đối với động sản và 30 năm đối với bất động sản.
Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ: Hồ sơ cần có giấy chứng tử, giấy khai sinh và các chứng nhận khác để khẳng định quan hệ thừa kế.

Thừa kế thế vị là gì? Ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất, 2, 3?

>>> Cập nhật: Mẫu Văn bản khai nhận di sản thừa kế mới nhất.

3. Những nhầm lẫn thường gặp về thừa kế thế vị và hàng thừa kế thứ hai

Thừa kế thế vị được xem như là một trường hợp đặc biệt trong hàng thừa kế thứ nhất. Người hưởng thừa kế thế vị vẫn nằm trong hàng thừa kế đầu tiên, chứ không phải hàng thứ hai.

Hàng thừa kế thứ hai chỉ được quyền hưởng di sản trong trường hợp không còn ai ở hàng thừa kế thứ nhất, hoặc khi những người thuộc hàng này từ chối hoặc không đủ điều kiện nhận.

So sánh giữa thừa kế thế vị và hàng thừa kế thứ hai

Tiêu chí	Thừa kế thế vị	Hàng thừa kế thứ hai
Căn cứ pháp lý	Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015	Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015
Phạm vi áp dụng	Quan hệ huyết thống trực tiếp (cha mẹ - con - cháu - chắt)	Quan hệ với ông bà nội/ngoại, anh/chị/em ruột
Điều kiện kích hoạt	Khi người thừa kế trực tiếp chết trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản	Khi không còn ai ở hàng thừa kế thứ nhất
Thứ tự hưởng di sản	Phần di sản thế vị nằm trong hàng thừa kế thứ nhất	Được hưởng khi hàng thừa kế thứ nhất không còn ai

Kết luận

Bài viết đã đề cập chi tiết về thừa kế thế vị và các hàng thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam. Đây không chỉ là thông tin hữu ích cho những ai đang trong tình huống thừa kế mà còn giúp họ hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình, từ đó tránh được các tranh chấp không cần thiết.

Nếu bạn cần thêm thông tin chi tiết hoặc hỗ trợ trong việc thực hiện các thủ tục thừa kế, hãy liên hệ với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ theo số hotline 0966.22.7979 hoặc ghé thăm văn phòng trực tiếp. Chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ công chứng và tư vấn pháp luật chất lượng, giúp bạn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong mọi tình huống.

>>> Tổng hợp: Chi phí làm thủ tục thừa kế: Tất tần tật về các khoản phải nộp.

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.

2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.