Công chứng di chúc cho người không biết chữ: Thủ tục chi tiết và hiệu lực pháp lý

02/06/2025

Việc lập di chúc là một quyền quan trọng của mỗi cá nhân để định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Tuy nhiên, nhiều người lo ngại về tính pháp lý của di chúc khi người lập di chúc không biết chữ hoặc không thể ký tên. Bài viết này sẽ làm rõ các quy định pháp luật và thủ tục chi tiết để công chứng di chúc cho những trường hợp đặc biệt này.

Di Chúc Cho Người Không Biết Chữ Có Được Công Chứng Không?

Câu trả lời là CÓ. 🟢

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, di chúc của người không biết chữ hoặc không thể ký tên vẫn hoàn toàn có thể được công chứng và có giá trị pháp lý nếu tuân thủ đúng các thủ tục được pháp luật quy định. Điều này nhằm đảm bảo quyền lợi của mọi công dân, kể cả những người bị hạn chế về khả năng đọc viết.

Căn cứ pháp lý:

Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định về hình thức di chúc.
Điều 636 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định về việc lập di chúc bằng văn bản có công chứng, chứng thực.
Điều 638 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định về người làm chứng di chúc.
Điều 48 Luật Công chứng 2014: Quy định về việc công chứng di chúc.
Điều 49 Luật Công chứng 2014: Quy định về việc công chứng di chúc khi người lập di chúc không đọc được, không nghe được, không ký, điểm chỉ được.

di chúc cho người không biết chữ,

Có thể bạn quan tâm>>> Xử lý di chúc không hợp pháp sau khi người lập qua đời

📋 Thủ Tục Công Chứng Di Chúc Cho Người Không Biết Chữ

Thủ tục công chứng di chúc cho người không biết chữ đòi hỏi sự chặt chẽ và tuân thủ đúng các quy định để đảm bảo tính hợp pháp và ý chí thật sự của người lập di chúc.

1. Chuẩn Bị Hồ Sơ, Giấy Tờ Cần Thiết 🗂️

Người lập di chúc cần chuẩn bị các giấy tờ sau:

Giấy tờ tùy thân hợp lệ của người lập di chúc:
- Chứng minh nhân dân (CMND) hoặc Căn cước công dân (CCCD) hoặc Hộ chiếu còn thời hạn.
- Sổ hộ khẩu hoặc Giấy xác nhận thông tin cư trú.
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản (nếu có):
- Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (Sổ hồng/Sổ đỏ).
- Giấy đăng ký xe.
- Sổ tiết kiệm.
- Các giấy tờ khác chứng minh quyền sở hữu tài sản muốn để lại trong di chúc.
Giấy tờ tùy thân của người làm chứng (bắt buộc):
- CMND/CCCD/Hộ chiếu của người làm chứng.
- Sổ hộ khẩu hoặc Giấy xác nhận thông tin cư trú của người làm chứng.

2. Quy Trình Công Chứng Di Chúc Người Không Biết Chữ 📝

Quy trình công chứng được thực hiện theo các bước sau:

Bước 1: Tiếp nhận yêu cầu và kiểm tra giấy tờ:
- Người lập di chúc (hoặc người thân hỗ trợ) nộp hồ sơ tại tổ chức hành nghề công chứng (Phòng Công chứng hoặc Văn phòng Công chứng).
- Công chứng viên kiểm tra tính hợp lệ, đầy đủ của các giấy tờ trong hồ sơ.
Bước 2: Trình bày ý chí và ghi nhận di chúc:
- Người lập di chúc trình bày rõ ràng ý chí của mình bằng lời nói trước mặt công chứng viên và người làm chứng.
- Công chứng viên ghi chép lại đầy đủ và chính xác nội dung di chúc theo lời trình bày của người lập di chúc.
Bước 3: Đọc lại di chúc và xác nhận:
- Sau khi công chứng viên đã ghi chép xong, họ sẽ đọc lại toàn bộ nội dung di chúc cho người lập di chúc và người làm chứng cùng nghe.
- Người lập di chúc phải xác nhận rằng nội dung di chúc đã được ghi nhận đúng với ý chí của mình.
- Đối với người không biết chữ hoặc không thể ký tên: Người lập di chúc sẽ điểm chỉ (dùng dấu vân tay) vào di chúc thay cho chữ ký. Trong trường hợp người lập di chúc không thể tự mình điểm chỉ, phải có người làm chứng ký vào văn bản di chúc trước sự chứng kiến của công chứng viên và phải có 02 người làm chứng. Công chứng viên ghi rõ việc này vào lời chứng.
Bước 4: Người làm chứng xác nhận:
- Người làm chứng (bắt buộc phải có 02 người làm chứng) sẽ ký tên vào di chúc để xác nhận rằng họ đã chứng kiến việc người lập di chúc trình bày ý chí của mình và nội dung di chúc được ghi nhận là đúng với ý chí đó.
Bước 5: Công chứng viên xác nhận và ký:
- Nếu người lập di chúc và người làm chứng đều đồng ý với nội dung di chúc, công chứng viên sẽ tiến hành xác nhận và ghi lời chứng.
- Công chứng viên ký và đóng dấu của tổ chức hành nghề công chứng vào di chúc.

Căn cứ pháp lý: Điều 49 Luật Công chứng 2014 quy định chi tiết về thủ tục công chứng đối với người không đọc được, không nghe được, không ký, điểm chỉ được.

3. Cách Lập Di Chúc Cho Người Mù Chữ và Không Biết Đọc Viết 💡

Trong trường hợp này, sự hỗ trợ của người làm chứng và công chứng viên là không thể thiếu. Di chúc được lập thành văn bản do công chứng viên ghi lại, không phải là di chúc viết tay. Việc điểm chỉ (dấu vân tay) là hình thức xác nhận hợp pháp thay cho chữ ký.

Ví dụ minh họa:

Bà Nguyễn Thị A, 85 tuổi, không biết chữ, muốn lập di chúc để lại căn nhà và một khoản tiền tiết kiệm cho con gái duy nhất. Bà A đến Văn phòng Công chứng X cùng với hai người làm chứng (là hàng xóm thân thiết, không có quyền lợi liên quan đến di chúc).

Bước 1: Bà A trình bày nguyện vọng của mình bằng lời nói trước công chứng viên và 02 người làm chứng: "Tôi muốn để lại căn nhà số 123 đường Y cho con gái tôi là Nguyễn Thị B, và số tiền tiết kiệm 500 triệu đồng trong sổ tiết kiệm số Z cũng cho con gái tôi."

Bước 2: Công chứng viên ghi lại nội dung di chúc vào văn bản.

Bước 3: Công chứng viên đọc lại toàn bộ di chúc cho bà A và hai người làm chứng nghe.

Bước 4: Bà A xác nhận nội dung là đúng, sau đó dùng ngón tay cái điểm chỉ vào di chúc.

Bước 5: Hai người làm chứng ký tên vào di chúc xác nhận việc bà A đã trình bày ý chí của mình và nội dung được ghi nhận là đúng.

Bước 6: Công chứng viên ký và đóng dấu xác nhận di chúc.

di chúc cho người không biết chữ,

👥 Người Làm Chứng Trong Công Chứng Di Chúc Cho Người Mù Chữ

Người làm chứng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc đảm bảo tính khách quan, trung thực và hợp pháp của di chúc cho người không biết chữ.

Điều kiện của người làm chứng:

Theo Điều 638 Bộ luật Dân sự 2015, người làm chứng di chúc phải đáp ứng các điều kiện sau:

Không thuộc trường hợp người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc. Tức là, họ không phải là người sẽ được hưởng lợi từ di chúc đó.
Không phải là người có quyền, nghĩa vụ về tài sản liên quan đến nội dung di chúc.
Không phải là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
Có thể nghe, nói, hiểu tiếng Việt và giao tiếp được.

Ví dụ về người làm chứng không hợp lệ:

Con cái, cháu chắt của người lập di chúc (vì họ là người thừa kế).
Người được chỉ định là người giám hộ cho người lập di chúc (vì có thể có quyền lợi liên quan).
Người đang mắc bệnh tâm thần hoặc người chưa đủ 18 tuổi.

⚖️ Quyền Lợi Khi Lập Di Chúc Cho Người Không Biết Chữ

Việc lập di chúc và được công chứng hợp lệ mang lại nhiều quyền lợi cho người không biết chữ:

Bảo vệ quyền định đoạt tài sản: Đảm bảo tài sản của người lập di chúc được phân chia theo đúng ý nguyện của họ, tránh việc tài sản bị tranh chấp sau này.
Tính pháp lý cao: Di chúc được công chứng có giá trị pháp lý cao nhất, được pháp luật bảo vệ và thừa nhận.
Giảm thiểu tranh chấp: Việc có di chúc công chứng rõ ràng giúp giảm thiểu các tranh chấp, mâu thuẫn giữa những người thừa kế.
Tiết kiệm thời gian, chi phí: Tránh được các thủ tục phức tạp và tốn kém khi giải quyết tranh chấp tài sản nếu không có di chúc hợp pháp.

❓ Các Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)

Di chúc viết tay cho người không biết chữ có giá trị không?

❌ Di chúc viết tay do người không biết chữ lập thường không có giá trị pháp lý nếu không được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ. Bởi lẽ, việc viết tay yêu cầu người lập di chúc phải tự mình viết và ký tên. Khi người không biết chữ tự viết (có thể nhờ người khác viết hộ nhưng không có sự chứng kiến và xác nhận của cơ quan có thẩm quyền) sẽ không đảm bảo được tính xác thực của ý chí. Do đó, để đảm bảo hiệu lực pháp luật và tránh tranh chấp về sau, người không biết chữ nên thực hiện công chứng di chúc.

Công chứng di chúc cho người già không biết chữ có khác gì không?

Không có sự khác biệt về thủ tục pháp lý. 👵👴 Di chúc cho người già không biết chữ hoặc không thể ký tên vẫn được thực hiện theo quy trình tương tự như đã nêu ở trên, với sự hỗ trợ của người làm chứng và công chứng viên theo đúng quy định của Luật Công chứng và Bộ luật Dân sự. Điều quan trọng là người già phải hoàn toàn minh mẫn, tự nguyện và hiểu rõ nội dung di chúc.

Người không biết chữ làm di chúc cần chuẩn bị gì?

✅ Những thứ cần chuẩn bị:

Giấy tờ tùy thân hợp lệ (CMND/CCCD/Hộ chiếu).
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản (nếu có).
Có sẵn ít nhất 02 người làm chứng đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.
Sắp xếp thời gian và địa điểm thuận tiện để làm việc với công chứng viên.

Di chúc công chứng cho người không biết chữ có hiệu lực không?

Có hiệu lực pháp lý đầy đủ. ✅ Nếu di chúc được lập và công chứng đúng quy trình, tuân thủ đầy đủ các quy định về hình thức, nội dung và sự có mặt của người làm chứng theo pháp luật, di chúc này sẽ có hiệu lực pháp lý tương đương với di chúc của người biết chữ.

Người không thể ký tên có thể dùng dấu vân tay hoặc nhờ người khác ký thay không?

Có. 👍 Theo Điều 49 Luật Công chứng 2014, trường hợp người yêu cầu công chứng không ký, điểm chỉ được thì phải có 02 người làm chứng. Công chứng viên phải ghi rõ việc này vào lời chứng. Việc sử dụng dấu vân tay (điểm chỉ) là hình thức xác nhận hợp lệ. Nếu không thể điểm chỉ, việc nhờ người làm chứng ký thay dưới sự chứng kiến của công chứng viên và có 02 người làm chứng là hoàn toàn hợp pháp.

📍 Cần hỗ trợ tư vấn thực hiện thủ tục lập di chúc? 📢 Liên hệ ngay Văn phòng Công chứng Nguyễn Huệ để được tư vấn và hỗ trợ chi tiết!